بررسی تاثیر آزادسازی بخش کشاورزی ایران بر رشد و توسعه اقتصادی این بخش
در چارچوب تحقق توسعه پایدار
دکتر علی محمدی پور
چکیده :
در پنجاه سال اخیر تحولات بسیار اساسی در سیاست تجاری و در موانع مشارکت
کشورها در اقتصاد جهانی روی داده است. همراه با این تحولات تغییرات اساسی در الگوی
تجاری کشورهای در حال توسعه صورت گرفته است. در حالیکه سیاست تجاری در سطح ملی
کانون توجهات بوده است، کشورهای در حال توسعه به سرعت مشغول مذاکرات منطقه ای و
نظام چند جانبه شده اند. جهانی شدن اقتصاد طی دهة های اخیر شتاب گرفته است. یک بعد
مهم فرایند جهانی شدن، تغییر و تحول اساسی در ماهیت روابط تجاری بین کشورهای در
حال توسعه و توسعه یافته است. تغییر و تحول مورد بحث، بازنگری رویکردهای سنتی در
ارزیابی تجارت و توسعه را ضرورتی اجتناب ناپذیر می سازد. تحولات در عرصة بین
الملل، بازتابهای گسترده ای بر اقتصاد داخلی کشورها و بویژه کشورهای در حال توسعه
داشته است. از مهمترین این پیامدها، ضرورت پیوند فرایند توسعه اقتصادی کشورها با
نیروها و عوامل اقتصاد بین الملل می باشد. اگرچه تا چند دهة پیش، کشورهای در حال
توسعه برای رهایی از آثار عقب ماندگی و پیوستن به جریان پویای توسعه اقتصادی به
منافع و عوامل داخلی متکی بودند، امروزه با توجه به تحولات صورت گرفته، تجربیات
کشورها و نظریات جدید اقتصاد توسعه، مشخص شده است که توسعه اقتصادی دیگر مقوله صرف
داخلی نیست و هیچ کشوری نمیتواند به تنهایی و با اتکاء به منابع و نیروهای داخلی
خود به توسعه دست یابد از سوی دیگر تجربة کشورهای موفق در امر توسعه اقتصادی نشان
می دهدکه بخش خارجی اقتصاد نقش بسیار مهمی بر فرایند توسعه ایفا نموده و در واقع
تجارت به عنوان موتور رشد و توسعه کشورها عمل کرده است لذا طی دهة 1980، بسیاری از
کشورهای جهان به آزاد سازی تجاری و تلاش جهت جلب سرمایه های خارجی روی آوردند
مجموعه تحولات فوق زمینه ساز آغاز هشتمین دور مذاکرات کشورهای عضو گات گردید.
پایان این دور از مذاکرات با تصویب موافقتنامه های متعدد تجاری و الحاق بسیاری از
کشورهای در حال توسعه به این سازمان، همراه بود. یکی از این موافقتنامه های مهم
مصوب در هشتمین دور مذاکرات که عملاً 8 سال به طول انجامید، موافقتنامه کشاورزی (AOA) است که طی آن
کشورهای عضو تصمیم گرفتند برای اولین بار در تاریخ پنجاه ساله گات، محصولات
کشاورزی را مشمول مقررات این پیمان قرار دهند و ضمن کاهش تدریجی حمایتهای متعدد از
این بخش، بازار محصولات کشاورزی خود را بر روی یکدیگر بگشایند. بر این اساس
کشاورزی یکی از محورهای مهم مذاکرات گذشته و احتمالاً مذاکرات آتی می باشد و لازم
است در حوزه اقتصاد کشور و ارتباط آن با (WTO) از منظر مطالعاتی و پژوهشی در بخش کشاورزی و سیاستها و تعهدات
سازمان فوق می بایست دقت کافی صورت گیرد تا در مدت زمانی که فرایند الحاق به
سرانجام خواهد رسید ضمن شناخت نقاط قوت و حساس بخش کشاورزی کشور، مشخص شود در
مذاکرات الحاق بر چه موارد و نکاتی لازم است پافشاری بیشتری در خصوص دادن امتیازها
بر کشورها فراهم آید.در این خصوص ارزیابی رابطه متقابل بین توسعه تجارت محصولات
کشاورزی و رشد و شکوفایی اقتصادی این بخش بسیار حائز اهمیت می باشد. از طرفی نیز
تداوم پروسه خصوصی سازی و آزاد سازی در کشور این سوال را در اذهان متبلور مینماید
که آیا آزاد سازی بخش کشاورزی میتواند به رشد و توسعه اقتصادی این بخش کمک نموده
و آن را تقویت نماید؟ (و بلعکس) بنابراین بررسی ارتباط بین شاخصهای آزاد سازی بخش
کشاورزی و رشد و توسعه اقتصادی این بخش، می تواند بیانگر تصویر شفافتری از تحولات
آتی بخش کشاورزی در راستای عضویت در سازمان تجارت جهانی و گسترش آزاد سازی تجاری
این بخش باشد.
در راستای عضویت ایران در WTO و استفاده از مزیت های عضویت در این سازمان بین
المللی، جهت رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی
کشور، ضرورت آزاد سازی در بخشهای اقتصادی
بویژه در بخش کشاورزی ایران همچنان احساس میشود.مسلماً پیگیری سیاستهای
خصوصی سازی و تداوم روند آزاد سازی میتواند رشد و توسعه اقتصادی را در این بخش به
همراه داشته باشد.لذا ما در این مقاله برانیم تا تاثیر آزاد سازی بخش کشاورزان
ایران را بر درجه رشد و توسعه اقتصادی این بخش بسنجیم. برای این منظور شاخص های آزاد
سازی را معرفی نموده و رابطه آنها را با رشد و توسعه اقتصادی بخش کشاورزی ارزیابی
نموده ایم. نتیجه حاصله بیان میدارد که به دلیل
وقوع علل مختلف در طول دوره 25 ساله مورد بررسی در کشور رابطه معنی دار و
قابل تاملی بین رشد و توسعه بخش کشاورزی و شاخص های آزاد سازی در این بخش مشاهده
نگردید . ولیکن در انتهای دوره بعلت کاهش موارد تاثیر گذار مزاحم بر روند آزاد
سازی روابط نسبتاً معنی دار بین متغیرها قابل استنباط است.
واژگان کلیدی: سهم بخش کشاورزی از تجارت جهانی کشور، درجه وابستگی اقتصاد به تجارت جهانی
محصولات کشاورزی، درجه ادغام تجارت بینالمللی محصولات کشاورزی، سطح تجارت بینالمللی محصولات کشاورزی، رشد و
توسعه اقتصادی بخش کشاورزی .