تحلیل کاربردی تحولات ارزی کشور بر مبنای ایجاد صرفه های اقتصادی برای صنایع پتروشیمی ایران
دکتر علی محمدی پور
سال 1386
چکیده
با توجه به حجم گستردة واردات در کشور ایران و با در نظر گرفتن تحولاتی چون: تداوم کاهش ارزش جهانی دلار و عدم تقویت پول ملی در برابر آن، تورم وارداتی بر اقتصاد کشور تحمیل خواهد شد و همانگونه که نرخ تورم منطقة خاورمیانه در سال 2006 در مقایسه با چند سال گذشته، افزایش یافته است این نیز می تواند نرخ تورم کشور ایران را شدیداً تحت تاثیر قرار دهد. با عنایت به ذخایر خارجی 65 میلیارد دلاری کشور دو سیاست بازپرداخت بدهی دولت به بانک مرکزی و فروش ارز در بازار داخلی به طور همزمان، شاید بهترین راه‌حل برای تقویت پول ملی و جلوگیری از وقوع تورم تحمیلی وارداتی در کشور باشد. بررسی تفکیکی ارقام صادرات صنعت پتروشیمی بر حسب انواع ارز مؤید این مطلب می‌باشد که همچنان اکثر محصولات صادراتی پتروشیمی با ارز دلار معامله می‌گردند، ولیکن در دوره اخیر صادرات این محصولات با ارز یورو افزایش چشمگیری در بر داشته است. در شش ماهة اول سال 86، 72 درصد از کل حجم و 5/74 درصد از کل ارزش صادراتی محصولات پتروشیمی با ارز دلار و مابقی عمدتاً با ارز یورو معامله گردیده‌اند. بنا بر مطالب عنوان شده، در دو دورة شش ماهه سال‌های 84 و 85 حداقل معاملات (در حدود 5 تا 6 درصد) با ارز یورو صورت گرفته که در شش ماهه اول سال جاری این روند دگرگون شده و در حدود 28 درصد معاملات با ارز یورو مبادله گردیده است. مقایسه مقادیر نوسانی شکاف بین ارزش ریالی نرخ‌های یورو و دلار، در دوره‌های شش‌ماهه حاکی از این مسئله می‌باشد که در دو دورة شش ماهه سال‌های 84 و 85 شکاف مذکور تفاوت چندانی نداشته است، ولیکن این میزان در دورة شش‌ماهه سال 86 اختلاف فاحشی پیدا نموده است. میانگین نرخ تبدیل یورو به دلار برای کل دوره‌های شش ماهة مورد بررسی، یک روند کاملاً صعودی را سپری نموده و در شش ماهه اول سال 1386 جهش فوق‌العاده‌ای را نشان می‌دهد. در مجموع بر اساس مطالب مندرج در گزارش متبین می‌گردد که نرخ‌های تبدیل ارزهای یورو و دلار در طول دورة مورد بررسی، به نفع یورو تغییر نموده است. بخصوص در دورة شش ماهه اول سال 86 ارزش نسبی یورو در مقابل دلار بر مبنای نرخ‌های اعلام شده توسط NPC جهش قابل ملاحظه‌ای در بر داشته است. این امر بیان می‌دارد که فروش کالاها و خدمات از جمله محصولات پتروشیمی با ارز یورو با عنایت به تغییرات و جهش مزبور علاوه بر سودآوری عادی ناشی از قیمت فروش، سودآوری ویژه‌ای را از طریق معاوضه و تبدیل ارزهای یورو به دلار حاصل خواهد نمود. بنابراین با توجه به شرایط موجود پیشنهاد می‌گردد حتی‌المقدور محصولات صادراتی پتروشیمی با ارز یورو معامله شده و از طرف دیگر مخارج صادراتی از جمله هزینه‌های حمل و نقل، بیمه و ... بصورت دلاری پرداخت گردند. با عنایت به شرایط سیاسی و اعمال فشارهای اقتصادی از طرف برخی کشورها از جمله آمریکا، امکان مسدود نمودن معاملاتی که با دلار آمریکا صورت می‌پذیرد، وجود داشته و در حقیقت امنیت مبادلاتی دلاری برای کشور ایران پایین می‌باشد. در این راستا در بسیاری از موارد، تجار ایرانی مجبور به انجام معاملات با سایر ارزهای موجود و یا به صورت نقدی پایاپای می‌باشند. در حال حاضر که یورو در حال رسیدن به مرز 5/1 برابری دلار می‌باشد و چنین افزایشی همراه با پذیرش عمومی آن در معاملات بین المللی از سال 1999 میلادی که نخستین سال ورود یورو به بازارهای جهانی می‌باشد، بی سابقه بوده است، از طرفی بحران دلار به یکی از هراس انگیزترین موضوعات برای اقتصاد جهان تبدیل شده و در صورتی که سرمایه‌گذاران خارجی، دلار را کنار بگذارند و ارزش دلار سقوط کند، بازارهای مالی تعداد زیادی از کشورهای جهان به شدت آسیب خواهند دید. این ترس با افزایش نگرانی‌ها دربارة قیمت بالای نفت‌خام شدیدتر شده است. لذا تغییر در سیاست ذخایر ارزی کشور و یا داشتن سبد ارزی به نحوی که مقادیر بیشتر از یورو را در بر داشته باشد، ضروری به نظر می‌رسد.
واژگان کلیدی: دلار، یورو، تقویت پول ملی، تورم، صنایع پتروشیمی ایران، NPC، ذخایر ارزی کشور و سرمایه‌گذاران خارجی.