آنالیز SWOT ایجاد منطقه آزاد بین چین و «آسه‌آن» بر تحولات نفتی و درآمد زایی اقتصاد ایران

     

 

آنالیز SWOT ایجاد منطقه آزاد بین چین و «آسه‌آن»

بر تحولات نفتی و درآمد زایی اقتصاد ایران

 

 

دکتر علی محمدی پور

تحلیلگر اقتصادی منطقه آسیای جنوب شرقی

سال 1388

 

 

چکیده:

با عنایت به تحولات اقتصادی پس از بحران در آسیای جنوب شرقی و اقدام به ایجاد یک منطقه آزاد تجاری جدید بین چین و آسه آن برای سال سال 2011، لزوم مطالعه ماتریکس SWOT در این خصوص را متبین می نماید. ایجاد این منطقه آزاد تاثیرات شگرفی بر صادرات نفت و فراورده های نفتی متعاقب آن ارزآوری وزارت نفت خواهد داشت که این تحولات عمدتاً منفی برآورد می گردد. در حقیقت ایجاد منطقه آزاد تجاری و متعاقب آن تداوم پیوستگی و یکپارچگی این کشورها، باعث رقابتی تر شدن بازار فروش فراورده های نفتی در منطقه آسیای جنوب شرقی خواهد گردید. این رقابت هم در حیطه کاهش قیمت و ارزآوری و هم در بحث تشدید رقابت کیفیتی قابل تحلیل می باشد. در مجموعه تحقق این فرایند در قالب مباحث Threat در ماتریکس قابل تصور خواهند بود. همچنین برآوردها نشان میدهد این امر ضمن تقویت تقاضای فراورده های نفتی در چین و استحکام توان Hub بودن این کشور، پدیده صادرات مجدد فرآورده های نفتی را از طریق چین به کشورهای آسیاجنوب شرقی ارتقا داده و سود اقتصادی حاصله از این امر میتواند از بنگاه های ایرانی به بنگاههای چین تغییر ماهیت نماید. شایان ذکر است تمام تحلیلها در ماتریکس SWOT، منفی نبوده، چرا که با توجه به رشد اقتصاد تند این منطقه، به طور کلی تقاضا فراورده های ثانویه نفتی ایران را به صورت با ثبات افزایش خواهد داد. بویژه در صورت تشدید تحریمهای اقتصادی علیه ایران، این منطقه در آینده گریز گاه امنی برای اقتصاد ایران خواهد بود. تراکم جمعیت بالا و رشد و توسعه اقتصادی شتادار نسبتا قوی در این منطقه و متعاقب آن کشش پذیری بسیار بالای مصرفی از یک سو، تطابق بی نظیر این منطقه با ساختارهای نفتی و مسیر کشتیرانی متناسب ایران و همچنین روابط سیاسی نسبتاً با ثبات با ایران، سبب گردیده تا آینده بی نظیری جهت توسعه روابط تجاری برای این منطقه قایل شد. تحلیلگران اقتصادی این منطقه را تنها نکته امن در قبال تشدید تحریمهای اقتصادی علیه ایران، برآورد می نمایند.

 

واژگان کلیدی: ماتریکس SWOT، چین و آسه آن، رشد اقتصادی، آسیای جنوب شرقی، Hub، ارزآوری، منطقه آزاد تجاری و فراورده های نفتی.

 

مطالعه موردی تحولات صنایع پتروشیمی چین با ورود به WTO در مقایسه با ایران به انضمام بررسی تحولات اقتصادی پیشروی این کشور

 

مطالعه بسیار ارزشمند و مهم:

     

مطالعه موردی تحولات صنایع پتروشیمی چین با ورود به WTO در مقایسه با ایران به انضمام بررسی تحولات اقتصادی پیشروی این کشور

 

دکتر علی محمدی پور

سال 1388

 

چکیده:

با عنایت به پذیرش ایران به عنوان عضو ناظر در WTO و همچنین پیاده‌ نمودن طرحهای خصوصی‌سازی گسترده بخصوص در زمینه صنایع پتروشیمی، ضرورت مطالعه تاثیرات عضویت در WTO بر صنعت پتروشیمی به شدت احساس می‌شود. در این راستا استراتژی و سیاست‌های کلان کشور چین جهت کاهش آثار منفی جهانی شدن و عضویت در WTO بر صنعت پتروشیمی تحلیل می گردد تا با مقایسه انطباقی با صنایع پتروشیمی ایران، بتوان راهکارهای متناسبی برای اقتصاد ایران ارائه نمود. پیوستن به WTO و جهانی شدن، نه تنها برای چین، بلکه برای بسیاری از کشورها، امری است که دیر یا زود به وقوع خواهد پیوست. با استفاده از  طراحی ماتریکس SWOT می توان نکات حساس و آسیب‌پذیر صنایع پتروشیمی چین و همچنین مشکلات پیشروی این صنعت را واکاوی نمود. شرکت‌های پتروشیمی چین اگرچه در داخل کشور قوی بوده و بازارهای داخلی را در دست داشتند، اما در مقابل رقبای بزرگ جهانی از توان لازم جهت رقابت برخوردار نبودند و در صورت باز شدن مرزها و آزادی واردات محصولات مشابه با کیفیت بالاتر و قیمت پایین‌تر(رقابتی)، بدون برنامه‌ و آماده‌سازی داخلی، با مشکلات عدیده و ورشکستگی مواجه می‌شدند. تجربه عضویت کشورهای مختلف در WTO نشان می‌دهد که افزایش واردات، کاهش قیمت محصولات، از دست دادن بازار داخلی و بازارهای هم‌پیمانان استراتژیک، از اصلی‌ترین پیامدهای پیوستن به تجارت جهانی است. آنگاه که این پیامدها با مسائلی نظیر عدم دسترسی به دانش فنی روز، ناتوانی در افزایش ظرفیت‌ها، عدم ایجاد تنوع و تغییر در محصول و ضعف در خدمات پس از فروش همراه شود، سرانجامی جز ورشکستگی برای شرکت‌های پتروشیمی چین به‌دنبال نخواهد داشت. از این رو می‌توان نتیجه‌گیری نمود، تا زمانی‌که صنعت پتروشیمی چین از کشورهای پیشرفته، عقب‌تر است، در جریان ورود به WTO با این چالش‌ها مواجه خواهد بود. بزرگترین و اصلی‌ترین مشکل صنایع پتروشیمی به هنگام پیوستن به WTO که آسیب‌پذیری آنان را حداکثر می‌نمود، اندازه کوچک و محدود آنها میباشد. در گزارش پیشرو، پس از بیان ضرورت توجه به پیامدهای پیوستن به سازمان تجارت جهانی، برخی راهکارها برای صنایع پتروشیمی چین بیان می گردد. کاهش هزینه شرکت‌ها، توسعه مکانیزم‌های هوشمند اطلاع رسانی، ادغام شرکت‌ها و نهایتاً جذب سرمایه و سرمایه‌‌گذاری خارجی از جمله اصلی‌ترین راهکار‌ها برای صنایع پتروشیمی کشور مزبور بود که با کمی تامل در این راهکارها، می‌توان عنوان نمود که عمده این راهکارها برای صنعت پتروشیمی ایران نیز قابل استفاده می‌باشد. گسترش صنایع پتروشیمی تنها به بهانة اشتغال‌زایی و توسعة مناطق محروم، در نقاطی که از توجیه اقتصادی و فنی برخوردار نیستند و همچنین واگذاری توسعة صنایع پایین‌دستی به بخش خصوصی که دچار مشکلاتی نظیر عدم دسترسی به تکنولوژی روز، عدم برخورداری از واحدهای تحقیق و توسعة قوی و نیز تولید در ظرفیت‌های محدود هستند، از جمله ضعف‌های اساسی پتروشیمی ایران در مواجهه با مسأله پیوستن به WTO به‌شمار می‌رود. ایجاد ده‌ها شرکت مختلف با توان محدود در حوزة تولید محصولات پایین‌دستی پتروشیمی، از جمله مسائلی است که صنعت پتروشیمی کشور، خاصه صنایع پایین‌دستی را در پروسه جهانی‌شدن با مشکلات اساسی روبرو خواهد نمود؛ برخی از آنها در کسب بازار داخلی کشور موفق نیستند، امنیت لازم را در تأمین خوراک خود ندارند و از توان جذب و به ‌کارگیری تکنولوژی‌های روز بی‌بهره‌اند، لذا توسعة کمی این شرکت‌ها، به‌جای توسعة کیفی آنها در طولانی‌مدت و در مواجهه با پدیده‌هایی نظیر جهانی‌شدن، نه تنها برای شرکت‌های خصوصی، بلکه برای خود شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز مشکل‌ساز خواهد بود. زیرا این شرکت بهترین و در دسترس‌ترین مشتریان مواد پایه خود را یکی پس از دیگری از دست خواهد داد. بنابراین لازم است، شرکت ملی صنایع پتروشیمی به مسأله جهانی شدن توجه بیشتری نموده، وضعیت موجود و توان خود را سنجیده و با بررسی پیامدهای پیوستن به WTO، چالش‌های احتمالی را بشناسد و تدابیر لازم را برای آن زمان، از امروز اتخاذ نماید.

 

واژگان کلیدی: اقتصاد چین، صنایع پتروشیمی، سازمان تجارت جهانی، استراتژی کلان، ماتریکس SWOT، سرمایه‌‌گذاری خارجی، مناطق محروم و توجیه اقتصادی