بررسی نقش بانک کشاورزی در حمایت از بخش کشاورزی ایران

 

بررسی نقش بانک کشاورزی در حمایت از بخش کشاورزی ایران

 

 

دکتر علی محمدی پور

 

 

وضعیت داوری مقاله: مقاله حاضر در کتاب مجموعه مقالات علمی پژوهشی تخصصی کشاورزی به چاپ رسیده و در پنجمین همایش علمی- پژوهشی کشوری منابع طبیعی و کشاورزی در 15 و 16 شهریور ماه سال 1385 در رودهن تهران بصورت سخرانی در محور اقتصاد برگزیده شد.

 

چکیده:

حمایت از بخش کشاورزی در اعصار مختلف با توجه به تحولات اقتصادی سیاسی جهان، به شیوه های مختلف صورت پذیرفته است. اکثر کشورهای جهان از بخش کشاورزی خود به طور گسترده حمایت می نمایند و کاهش حمایتها در کشورهای توسعه یافته بر اساس استانداردهای WTO ، به نفع کشورهای در حال توسعه خواهد بود. حمایتهای صورت پذیرفته از بخش کشاورزی ایران مطابق محاسبات وزارت کشاورزی در سناریوهای مختلف از 4/5 درصد تا 5/11 درصد تولید این بخش متغیر بوده است. لذا با توجه به استاندارد 10 درصد WTO ، نیاز به کاهش چشمگیر در میزان حمایتها از این بخش جهت عضویت در WTO احساس نمی‌شود. در این میان بانک کشاورزی ایران به عنوان یک نهاد مالی موثر در بخش کشاورزی، بخش اعظمی از حمایتهای صورت گرفته از این بخش را بر عهده دارد. جهت بالا بردن توان رقابتی محصولات کشاورزی در بازارهای جهانی می‌بایست حمایتهای انجام شده در این بخش هدفمندتر و کاراتر صورت گیرند. وجود معضلات اقتصادی و درآمد پایین کشاورزان سبب شده تا حمایتهای گسترده بانک کشاورزی تنها جهت پرکردن شکاف بین پرداختها و دریافتهای کشاورزان (به علت فصلی بودن درآمد تولیدات آنها) و جلوگیری از فقر آنها، به کار رود. بنابراین این حمایتها نتوانسته به رشد و توسعه اقتصادی بخش کشاورزی منجر گردد، هرچند به دلیل وجود مزیتهای نسبی فراوان در کشور ارزآوری نسبی و رونق تجارت محصولات کشاورزی را به همراه داشته است. نهایتاً جهت رفع معظلات اقتصادی در این بخش گسترش کارآیی سیستم های تأمین اجتماعی، رونق بورس محصولات کشاورزی و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی ( با توجه به مزایای یاد شده در این مقاله) پیشنهاد می گردد.

 

واژگان کلیدی: بانک کشاورزی، حمایت از بخش کشاورزی، رشد و توسعه اقتصادی بخش کشاورزی .

 

بررسی تاثیر آزادسازی بخش کشاورزی ایران بر رشد و توسعه اقتصادی این بخش در چارچوب تحقق توسعه پایدار

 

بررسی تاثیر آزادسازی بخش کشاورزی ایران بر رشد و توسعه اقتصادی این بخش

در چارچوب تحقق توسعه پایدار

 

 

دکتر علی محمدی پور

 

چکیده :                                                         

در پنجاه سال اخیر تحولات بسیار اساسی در سیاست تجاری و در موانع مشارکت کشورها در اقتصاد جهانی روی داده است. همراه با این تحولات تغییرات اساسی در الگوی تجاری کشورهای در حال توسعه صورت گرفته است. در حالیکه سیاست تجاری در سطح ملی کانون توجهات بوده است، کشورهای در حال توسعه به سرعت مشغول مذاکرات منطقه ای و نظام چند جانبه شده اند. جهانی شدن اقتصاد طی دهة های اخیر شتاب گرفته است. یک بعد مهم فرایند جهانی شدن، تغییر و تحول اساسی در ماهیت روابط تجاری بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته است. تغییر و تحول مورد بحث، بازنگری رویکردهای سنتی در ارزیابی تجارت و توسعه را ضرورتی اجتناب ناپذیر می سازد. تحولات در عرصة بین الملل، بازتابهای گسترده ای بر اقتصاد داخلی کشورها و بویژه کشورهای در حال توسعه داشته است. از مهمترین این پیامدها، ضرورت پیوند فرایند توسعه اقتصادی کشورها با نیروها و عوامل اقتصاد بین الملل می باشد. اگرچه تا چند دهة پیش، کشورهای در حال توسعه برای رهایی از آثار عقب ماندگی و پیوستن به جریان پویای توسعه اقتصادی به منافع و عوامل داخلی متکی بودند، امروزه با توجه به تحولات صورت گرفته، تجربیات کشورها و نظریات جدید اقتصاد توسعه، مشخص شده است که توسعه اقتصادی دیگر مقوله صرف داخلی نیست و هیچ کشوری نمی‌تواند به تنهایی و با اتکاء به منابع و نیروهای داخلی خود به توسعه دست یابد از سوی دیگر تجربة کشورهای موفق در امر توسعه اقتصادی نشان می دهدکه بخش خارجی اقتصاد نقش بسیار مهمی بر فرایند توسعه ایفا نموده و در واقع تجارت به عنوان موتور رشد و توسعه کشورها عمل کرده است لذا طی دهة 1980، بسیاری از کشورهای جهان به آزاد سازی تجاری و تلاش جهت جلب سرمایه های خارجی روی آوردند مجموعه تحولات فوق زمینه ساز آغاز هشتمین دور مذاکرات کشورهای عضو گات گردید. پایان این دور از مذاکرات با تصویب موافقتنامه های متعدد تجاری و الحاق بسیاری از کشورهای در حال توسعه به این سازمان، همراه بود. یکی از این موافقتنامه های مهم مصوب در هشتمین دور مذاکرات که عملاً 8 سال به طول انجامید، موافقتنامه کشاورزی (AOA) است که طی آن کشورهای عضو تصمیم گرفتند برای اولین بار در تاریخ پنجاه ساله گات، محصولات کشاورزی را مشمول مقررات این پیمان قرار دهند و ضمن کاهش تدریجی حمایتهای متعدد از این بخش، بازار محصولات کشاورزی خود را بر روی یکدیگر بگشایند. بر این اساس کشاورزی یکی از محورهای مهم مذاکرات گذشته و احتمالاً مذاکرات آتی می باشد و لازم است در حوزه اقتصاد کشور و ارتباط آن با (WTO) از منظر مطالعاتی و پژوهشی در بخش کشاورزی و سیاستها و تعهدات سازمان فوق می بایست دقت کافی صورت گیرد تا در مدت زمانی که فرایند الحاق به سرانجام خواهد رسید ضمن شناخت نقاط قوت و حساس بخش کشاورزی کشور، مشخص شود در مذاکرات الحاق بر چه موارد و نکاتی لازم است پافشاری بیشتری در خصوص دادن امتیازها بر کشورها فراهم آید.در این خصوص ارزیابی رابطه متقابل بین توسعه تجارت محصولات کشاورزی و رشد و شکوفایی اقتصادی این بخش بسیار حائز اهمیت می باشد. از طرفی نیز تداوم پروسه خصوصی سازی و آزاد سازی در کشور این سوال را در اذهان متبلور می‌نماید که آیا آزاد سازی بخش کشاورزی می‌تواند به رشد و توسعه اقتصادی این بخش کمک نموده و آن را تقویت نماید؟ (و بلعکس) بنابراین بررسی ارتباط بین شاخصهای آزاد سازی بخش کشاورزی و رشد و توسعه اقتصادی این بخش، می تواند بیانگر تصویر شفافتری از تحولات آتی بخش کشاورزی در راستای عضویت در سازمان تجارت جهانی و گسترش آزاد سازی تجاری این بخش باشد.

در راستای عضویت ایران در WTO و استفاده از مزیت های عضویت در این سازمان بین المللی، جهت  رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی کشور، ضرورت آزاد سازی در بخشهای اقتصادی  بویژه در بخش کشاورزی ایران همچنان احساس میشود.مسلماً پیگیری سیاستهای خصوصی سازی و تداوم روند آزاد سازی میتواند رشد و توسعه اقتصادی را در این بخش به همراه داشته باشد.لذا ما در این مقاله برانیم تا تاثیر آزاد سازی بخش کشاورزان ایران را بر درجه رشد و توسعه اقتصادی این بخش بسنجیم. برای این منظور شاخص های آزاد سازی را معرفی نموده و رابطه آنها را با رشد و توسعه اقتصادی بخش کشاورزی ارزیابی نموده ایم. نتیجه حاصله بیان میدارد که به دلیل  وقوع علل مختلف در طول دوره 25 ساله مورد بررسی در کشور رابطه معنی دار و قابل تاملی بین رشد و توسعه بخش کشاورزی و شاخص های آزاد سازی در این بخش مشاهده نگردید . ولیکن در انتهای دوره بعلت کاهش موارد تاثیر گذار مزاحم بر روند آزاد سازی روابط نسبتاً معنی دار بین متغیرها قابل استنباط است.

 

واژگان کلیدی: سهم بخش کشاورزی از تجارت  جهانی کشور، درجه وابستگی اقتصاد به تجارت جهانی محصولات کشاورزی، درجه ادغام تجارت بین‌المللی محصولات کشاورزی،  سطح تجارت بین‌المللی محصولات کشاورزی، رشد و توسعه اقتصادی بخش کشاورزی .